Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Ερ: Θα ξεκινήσω με την κλασική πλέον ερώτηση, όπως κάθε χρονιά άλλωστε… Είμαστε έτοιμοι για να υποδεχτούμε τους επισκέπτες μας;
Απ: H απάντηση είναι προφανής. Δεν είμαστε έτοιμοι στο βαθμό που επιβάλλουν οι στόχοι, που έχουν τεθεί για φέτος και το brand που ονομάζεται «Κως» είναι και πάλι, απροετοίμαστο. Την Κυριακή 24 Μαρτίου προσγειώθηκε η πρώτη πτήση τσάρτερ και για μια ακόμα χρονιά το νησί δεν είναι έτοιμο.
Ερ: Γιατί συμβαίνει αυτό; Υπάρχει κάποια εξήγηση;
Άλλες φορές μας καθυστερεί η αρχαιολογία και οι δρόμοι παραμένουν ανοιχτοί με τις εργασίες ατελείωτες, (όπως στην Κέφαλο κ.λ.π.), άλλες φορές οι καιρικές συνθήκες δεν επιτρέπουν να ολοκληρωθούν τα έργα εγκαίρως, όμως το αποτέλεσμα παραμένει αποκαρδιωτικό.
Σημασία έχει ότι ακόμα και να υπάρχει χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης έργων, με τους εξωγενείς παράγοντες δεν θα προλαβαίνουν ποτέ αν δεν ξεκινάει η προετοιμασία σε όλα τα επίπεδα, από το τέλος της προηγούμενης τουριστικής σεζόν.
Ερ: Για την φετινή τουριστική περίοδο ακούμε ότι θα σπάσει το κοντέρ… Ποια η δική σας εκτίμηση;
Απ: Είμαστε της άποψης που λέει ο λαός: όταν ακούς πολλά κεράσια κράτα και μικρό καλάθι. Βέβαια θα πρέπει ο κάθε επαγγελματίας όπως και ολόκληρο το νησί μας, να προετοιμάζεται με βάση το καλό σενάριο, αλλά πάντα θα πρέπει να έχουμε υπόψιν και τους εξωγενείς παράγοντες, που μπορεί να ανατρέψουν τα πάντα, το έχουμε δει στο παρελθόν (σεισμός, covid 19.κ.λ.π)
Σίγουρα παίζουν μεγάλο ρόλο στην αύξηση του τουρισμού οι tour operators, που πέρυσι ζητούσαν περισσότερα δωμάτια στα συμβόλαιά τους, όπως και οι αεροπορικές εταιρίες με τις πτήσεις τσάρτερ που αυξήθηκαν για φέτος, ακόμα και οι μεγάλοι ξενοδοχειακοί όμιλοι βλέπουμε να αυξάνουν τις κλίνες τους. Επίσης και η FRAPORT με τον εκσυγχρονισμό του αεροδρομίου μας. Όλοι μαζί κρατούν την Κω σε υψηλά επίπεδα ζήτησης. Το νησί μας είναι ένας προορισμός που στις συγκεκριμένες αγορές, είναι στην κορυφή των επιλογών τους εδώ και χρόνια.
Ερ: Αν υποθέσουμε πως όντως, θα ξεπεράσουμε σε αριθμό τις περσινές αφίξεις, πείτε μου, με τις υποδομές μας όπως είναι το νερό, η παροχή φροντίδας υγείας, τα απορρίμματα κ.λ.π., τι γίνεται; Οι φωνές που υποστηρίζουν ότι έχουμε «φρακάρει» από κλίνες, χρόνο με το χρόνο πολλαπλασιάζονται…
Απ.: Τα τέσσερα βασικά προβλήματα του νησιού μας!
Υγεία. Απόβλητα, Ενέργεια, Νερό
Το σοβαρότερο όλων είναι η υγεία. Δεν ντρεπόμαστε που μέχρι σήμερα ακούμε λόγια από όλους, μόνο λόγια, υπουργούς, πρωθυπουργούς, βουλευτές που περνάνε από την Κω λένε μεγάλα λόγια και τελικά δεν γίνεται τίποτα με αποτέλεσμα να μην έχουμε στελεχώσει το Νοσοκομείο μας ακόμα με γιατρούς; Έρχονται οι γιατροί από οργανικές θέσεις άλλων περιοχών για να βοηθήσουν για λίγο και φεύγουν. Τι ντροπή! Θέλουμε να λεγόμαστε και το νησί του Ιπποκράτη;
Είναι απαραίτητη η βελτίωση των υποδομών. Βλέπουμε την επέκταση του βιολογικού συστήματος, ευτυχώς σε Κέφαλο και Καρδάμαινα με πολύ αργό ρυθμό αλλά κάτι γίνεται, παρόλο που η αρχαιολογία είναι πάντα ένα εμπόδιο.
Για το νερό έχουμε ξαναπεί, ένα νησί γεμάτο με πόσιμες πηγές!! Δεν σεβόμαστε το νερό που απλά σπαταλάμε και ανεξέλεγκτο χύνεται στην θάλασσα.
Όσο και αν κάποιοι υποστηρίζουν ότι το νησί έχει φρακάρει από κλίνες... περιμένετε να δείτε τι θα γίνει από μεγάλες αλυσίδες που θα καταφτάνουν η μια μετά την άλλη σε λίγο καιρό. Το βλέπουμε με τις επιδοτήσεις τι γίνεται σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες. Φυτρώνουν νέες σαν μανιτάρια. Ευτυχώς και υπάρχει ο νόμος που απαγορεύει την οικοδόμηση πάνω από 2 συν 1 ορόφους, αλλιώς θα είχαμε γίνει Μαϊάμι. Ποιος είναι αυτός που μπορεί να πει ότι η Κως είναι κορεσμένη; Και ποιος θα τον ακούσει; Την μια λέμε περισσότερο τουρισμό κι από την άλλη όχι άλλες μονάδες; Η ποιοτική αναβάθμιση των υπαρχόντων κλινών είναι αναγκαία, σ’ αυτό πρέπει να εστιάζουμε, δεν θα μπορούν να ανταποκριθούν στις υψηλές απαιτήσεις των τουριστών στο μέλλον.
Ερ: Ένα άλλο μεγάλο θέμα είναι το συγκοινωνιακό και δει, η μεταφορά τουριστών από το αεροδρόμιο προς την πόλη και όχι μόνο. Βλέπετε φέτος κάποια διαφοροποίηση προς το καλύτερο ή όχι;
Απ.: Έχουμε αναδείξει το συγκοινωνιακό πρόβλημα εδώ και χρόνια. Έχουμε ζητήσει επανειλημμένα από όλους τους φορείς να το λύσουν, αλλά τίποτα μέχρι τώρα. Ευτυχώς η κυρία έπαρχος με αλλεπάλληλες συσκέψεις με όλους τους φορείς που εμπλέκονται με το συγκοινωνιακό (ΤΑΞΙ, ΚΤΕΛ, ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ κτλ) δείχνει ένα έμπρακτο ενδιαφέρον. Υπάρχει η διάθεση για συνεργασία και συντονισμό μακάρι να λυθεί αλλά δεν το βλέπουμαι να γίνετε.
Ερ: Τα διαμερίσματα και τα ενοικιαζόμενα δωμάτια αντιμετωπίζονται δυσανάλογα με τα ξενοδοχεία, παρά το ότι ο συγκεκριμένος κλάδος είναι αυτός που προσφέρει πολύ περισσότερο στην τοπική οικονομία. Πού το αποδίδετε;
Απ: Κοιτάξτε, όπως συμβαίνει σε κάθε οικονομικό και επιχειρηματικό κλάδο, υπάρχει μια τάση συγκέντρωσης στον τουρισμό, που έχει αρχίσει να γίνεται πιο εμφανής μετά τον κορονοϊό. Η παγκόσμια τάση ανάπτυξης του τουρισμού ορίζεται ως 3% έως και το 2030. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι οι μεγάλοι όμιλοι και οι αλυσίδες σπεύδουν να εξαγοράσουν ή να συγχωνευθούν προκειμένου να καρπωθούν αυτήν την ανάπτυξη. Τα μικρά καταλύματα όπως τα δικά μας τείνουν να συμμετέχουν στο οικονομικό αποτέλεσμα παγκοσμίως με μικρότερα έως και αμελητέα ποσοστά. Άρα σαφώς και αντιμετωπίζονται από τις εκάστοτε κυβερνήσεις δυσανάλογα με τα ξενοδοχεία, ως προς τα παρεχόμενα οικονομικά ή επενδυτικά εργαλεία αναβάθμισης και κινήτρων εξέλιξης, τα μικρά καταλύματα είναι εκτός.
Από την άλλη η θεσμοθέτηση της βραχυχρόνιας μίσθωσης και η γιγάντωση του φαινομένου στην χώρα μας, φαίνεται να έχει εγκλωβίσει τα δικά μας καταλύματα που ελέγχονται από τον ΕΟΤ με διαδικασίες και πρωτόκολλα λειτουργίας, σε σχέση με τα αντίστοιχα της βραχυχρόνιας μίσθωσης.
Ερ: Υπόθεση ΚΩΑΝ. Πέρασαν τρία χρόνια από την ίδρυσή της και ακόμα όχι μόνο δεν έχει δημιουργηθεί η περιβόητη Διεύθυνση Τουρισμού, αλλά είναι ελλιπής και η στελέχωσή της. Πώς το σχολιάζετε;
Απ: Το Σωματείο μας εδώ και πολλά χρόνια, ζητάει από την κάθε Δημοτική αρχή, να δημιουργηθεί ένας φορέας που θα υλοποιήσει ένα στρατηγικό πλάνο με βραχυπροθέσμα και μακροπρόθεσμα προγράμματα. Ο σκοπός του πρέπει να είναι η ανάπτυξη του τουρισμού στο νησί μας.
Να λειτουργεί με σωστή στελέχωση και να χρηματοδοτείται επαρκώς, να μην αλλάζει σε κάθε αλλαγή της δημοτικής αρχής και να χαράζει ένα πενταετές τουλάχιστον πλάνο, που θα έχει σαν στόχο την τουριστική προβολή του νησιού και να μπορεί να εφαρμόζει διάφορα μοντέλα ανάπτυξης.
Οι άνθρωποι που είναι επιφορτισμένοι με την λειτουργία της ΚΩΑΝ θα πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους! Ζητήσαμε τότε από την κα Βλάχου να τους γνωρίσουμε σε κάποια συνεδρίαση, να μας πουν τι σκοπεύουν να κάνουν, έναν απολογισμό, έναν σχεδιασμό να μας πουν κάτι αλλά μέχρι τώρα τίποτα. Εύλογα λοιπόν ο κόσμος λέει, ότι η Κως είναι στον αυτόματο.
Ερ: Ένα από τα μεγάλα προβλήματα των τουριστικών επιχειρήσεων τα τελευταία χρόνια, είναι η έλλειψη προσωπικού. Γιατί δεν βρίσκεται λύση και το θέμα, απ’ όσο φαίνεται, θα διαιωνίζεται;
Απ: Η έλλειψη προσωπικού στον τουρισμό είναι ένα πολύπλοκο θέμα και σαφέστατα δεν αφορά μόνον τον τόπο μας αλλά και όλη την χώρα.
Το φαινόμενο της έλλειψης εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού παραμένει το μεγαλύτερο πρόβλημα για την τουριστική-ταξιδιωτική βιομηχανία σε παγκόσμιο επίπεδο, με τους ειδικούς να εκτιμούν ότι η έλλειψη αυτή θα συνεχίσει να αυξάνεται μέχρι το 2035.
Η έλλειψη προσωπικού είχε ξεκινήσει να γίνεται έντονη μετά την πανδημία, όταν τα ξενοδοχεία, λόγω των περιοριστικών μέτρων, είχαν μείνει κλειστά για μεγάλο διάστημα και η τουριστική σεζόν είχε χαθεί. Οι ξενοδόχοι είχαν αποδώσει τη δυσκολία στελέχωσης των θέσεων στην αλλαγή προσανατολισμού των εργαζομένων, καθώς, επειδή ο τουρισμός παρέμεινε κλειστός λόγω των ταξιδιωτικών περιορισμών, πολλοί εργαζόμενοι στράφηκαν σε διαφορετικό επαγγελματικό τομέα, με μεγαλύτερη μονιμότητα, καλύτερες αποδοχές.
Παρά, όμως, την ολική επαναφορά του ελληνικού τουρισμού, το πρόβλημα παραμένει, και μεγαλώνει. Η αιτία του προβλήματος είναι πολυπαραγοντική. Η εποχικότητα του τουρισμού παραμένει από τους βασικότερους ανασταλτικούς παράγοντες, που όμως συνδυάζεται με τη δυσκολία εύρεσης κατοικίας σε δημοφιλείς προορισμούς με μικρό αριθμό ακινήτων, μεγάλο ποσοστό των οποίων διατίθεται επίσης για βραχυχρόνια μίσθωση. Σε περίπτωση που οι ξενοδοχειακές μονάδες δεν παρέχουν χώρο διαμονής για τους εργαζομένους τους, τα πράγματα δυσκολεύουν, αφού οι τιμές των ενοικίων εκτοξεύονται. Το ζήτημα της έλλειψης στέγης αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα.
Σύμφωνα με την Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων στον Επισιτισμό-Τουρισμό, οι εποχικά εργαζόμενοι καλούνται να επιβιώσουν για τουλάχιστον 5 μήνες χωρίς εισόδημα, μιας και η χρονική ισχύ της επιδότησης (ανεργίας) παραμένει στους 3 μήνες.
Ερ: Συμμετείχατε στη συνάντηση εργασίας την οποία συγκάλεσε η έπαρχος. Ποια ήταν τα ζητήματα που θέσατε ως κλάδος και πώς αυτά απαντήθηκαν;
Απ: Σεβόμενοι την οικονομία χρόνου και λόγου, παρόλο που συνεχώς υποβάλλουμε αιτήματα και θέτουμε θέματα, στην συγκεκριμένη συνάντηση υποβάλλαμε δύο μόνον θέματα. Το πρώτο είχε να κάνει με την αστική συγκοινωνία στην πόλη της Κω και στην μεταφορά των επισκεπτών μας από το αεροδρόμιο στην πόλη. Το δεύτερο θέμα ήταν οι υποδομές στη ζώνη Σένγκεν και ακόμα περισσότερο η στελέχωση της συγκεκριμένης ζώνης, προκειμένου να εξυπηρετηθεί το επιβατικό κοινό και να αποφευχθούν οι πολύωρες ουρές, που μόνον μας δυσφημούν ως τουριστικό προορισμό. Πόσο δε μάλλον τώρα, που μπαίνει σε δωδεκάμηνη ισχύ η επταήμερη visa on the spot και αφορά επισκέπτες από την γείτονα χώρα.
Εκ παραλλήλου βρήκαμε την ευκαιρία να ζητήσουμε από την κα Αντιδήμαρχο Τουρισμού Πολιτισμού και Εθελοντισμού να καλέσει το συντομότερο τους ίδιους φορείς σε μια σύσκεψη με τους συναδέλφους της των Τεχνικών Υπηρεσιών, του Λιμενικού Ταμείου των Οικονομικών Υπηρεσιών κτλ προκειμένου να απαντηθούν τα ερωτήματά μας σχετικά με την μη έγκαιρη προετοιμασία του νησιού μας για ακόμα μια χρονιά. Ο απώτερος στόχος από αυτή την συνάντηση θα ήταν να καταρτιστεί ένας «χάρτης» βασικών ενεργειών με έγκαιρα χρονοδιαγράμματα.
Τα δύο θέματα που τέθηκαν στην κα έπαρχο οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι έτυχαν επεξεργασίας και προσοχής. Την είδαμε να προβαίνει σε άμεσες συναντήσεις με φορείς και επιχειρήσεις στο χώρο των μεταφορών και ευελπιστούμε ότι θα έχουμε κάποια βελτίωση. Στο δεύτερο θέμα μάς παρουσίασε το βασικό σχεδιασμό και μάς ενημέρωσε ότι και η ίδια διεκδικεί την ικανή υποστήριξη στις υποδομές και την στελέχωση στην ζώνη Σένγκεν.
Ερ: Συμμετείχατε και στη συνάντηση για την λειτουργία της ζώνης Shengen, στην οποία παραβρέθηκαν ο Γ.Γ. Δημόσιας Τάξης Μάνος Λογοθέτης και ο Γ.Γ. Ναυτιλίας και Λιμένων Ευάγγελος Κυριαζόπουλος. Ποια είναι τα συμπεράσματά σας;
Απ: Θα πρέπει να σας ομολογήσω ότι μείναμε πολύ ικανοποιημένοι από την συγκεκριμένη συνάντηση. Θα εστιαστούμε καταρχάς στη διάθεση των δύο Γενικών Γραμματέων να υποστηρίξουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, το ξεκίνημα της VISA ON THE SPOT, την συμμετοχή του λιμενικού ταμείου με τον πρόεδρό του κο Αβρίθη και τον διευθυντή του να δίνουν προτάσεις και λύσεις σε διάφορα λειτουργικά θέματα, κατά δεύτερον μας παρουσίασαν την προοπτική και τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό που έχουν εκπονήσει. Είναι αλήθεια ότι το πέρασμα από την τωρινή κατάσταση σε μια βέλτιστη μελλοντική, θα έχει επιμέρους φάσεις.
Η Κως θα δεχτεί φέτος επισκέπτες από 4 σημεία της γείτονος χώρας αφενός, με μεγάλη συχνότητα δρομολογίων αναχωρήσεων και αφίξεων αφετέρου. Το εγχείρημα είναι δύσκολο και η συνεργασία των εμπλεκομένων υπηρεσιών και φορέων επιβεβλημένη.
Ερ: Ο Ηλίας Σιφάκης, επιστρέφοντας από την έκθεση του Βερολίνου, προτείνει να συγκληθεί άμεσα μια ευρεία συνάντηση με τους φορείς του τουρισμού, «για να συζητήσουμε ανοιχτά και να καταθέσουμε όλοι ιδέες και προτάσεις, να διαμορφώσουμε τη δική μας στρατηγική επικοινωνίας και προβολής» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει. Ποια η δική σας θέση;
Απ: Ο κύριος Σιφάκης έχει μια τεράστια εμπειρία από την επαγγελματική του δράση στον χώρο του τουρισμού και από την θητεία του ως Αντιδήμαρχος τουρισμού. Η δική μας άποψη είναι ίσως πιο τεχνοκρατική. Πρέπει να εκπονηθεί από έναν φορέα (ας είναι η ΚΩΑΝ), ένα στρατηγικό πλάνο μάρκετινγκ που θα περιλαμβάνει την μελέτη της υπάρχουσας θέσης μας, αλλά και την εικόνα που έχουν για το νησί μας οι επισκέπτες μας. Πρέπει να γίνει ανάλυση του ανταγωνισμού μας και να περιγραφεί το Μακροοικονομικό Περιβάλλον και το Μικροοικονομικό Περιβάλλον με αναλύσεις από PEST και SWOT ανάλογα.
Με αυτό ανά χείρας μπορούμε να συνδιαμορφώσουμε ως φορείς τους μελλοντικούς μας στόχους. Τότε μόνον ένας τουριστικός φορέας μπορούμε να πούμε ότι σχεδιάζει ένα πλάνο στρατηγικής επικοινωνίας και προβολής με βάση την στόχευση που θα του δοθεί σε συνδυασμό με το budget που θα έχει στη διάθεσή του. Αυτό το πλάνο θα πρέπει να περιλαμβάνει όλο τον σχεδιασμό της Προώθησης, των Πωλήσεων, της Διαφήμισης και των Δημοσίων Σχέσεων σε ένα βάθος 5ετίας,όπως είπαμε πάρα πάνω.
Ερ: Γνωρίζοντας ότι ασχολείστε και με δράσεις που έχουν να κάνουν με τον εναλλακτικό τουρισμό, πείτε μου, γιατί εξακολουθεί να είναι ζητούμενη αυτή η μορφή τουρισμού στο νησί μας;
Απ: Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού αποτελούν μία νέα μορφή τουριστικής ανάπτυξης που δεν αποκλίνει από το μαζικό τουρισμό που καλύπτει το νησί μας, ως προ τις αρχές του. Σ’ εμάς αυτό δεν έχει γίνει ακόμα κατανοητό. Ο εναλλακτικός τουρισμός αποσκοπεί, στην ουσιαστική επαφή των επισκεπτών με το φυσικό περιβάλλον, τους γηγενείς κατοίκους και την αυθεντικότητα του τόπου υποδοχής. Επιπλέον, συμβάλλει στην ανάπτυξη της περιβαλλοντικής συνείδησης στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και συνάμα αποτελεί σημαντικό αρωγό στην προώθηση και ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης. Δεν μπορούμε ακόμα να συνειδητοποιήσουμε ότι οι εναλλακτικές αυτές μορφές τουρισμού συνθέτουν ένα νέο πρότυπο αειφορικής τουριστικής ανάπτυξης. Οι σημαντικότερες μορφές γενικά είναι ο οικοτουρισµός, ο αγροτουρισµός, ο γαστρονομικός τουρισμός, ο πολιτιστικός τουρισμός, ο θρησκευτικός τουρισμός, ο φυσιολατρικός και περιπατητικός τουρισμός, ο ορειβατικός τουρισμός, ο χειμερινός τουρισμός, ο θαλάσσιος τουρισμός, ο αθλητικός τουρισμός, ο εκπαιδευτικός τουρισμός, ο συνεδριακός τουρισμός, ο τουρισμός υγείας κ.λπ.
Ερ: Καταλήγοντας, πείτε μου, προς τα πού οδεύει αυτή η «τουριστική βιομηχανία»; Έχει μέλλον με τη μορφή που εκφράζεται έως σήμερα; Το ρωτάω αυτό διότι, επιστήμονες που ασχολούνται με την κλιματική κρίση, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου…
Απ: Η τουριστική βιομηχανία με την μορφή που εκφράζεται σήμερα, δηλαδή μέσω του συμβατικού μαζικού τουρισμού, που αναπτυσσόμενος άναρχα προκαλεί έντονες πιέσεις στο φυσικό περιβάλλον, σπαταλά τους φυσικούς πόρους, αλλοιώνει το δομημένο περιβάλλον και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των περιοχών. Για να γίνω καλύτερα κατανοητός θα δώσω ένα παράδειγμα χρησιμοποιώντας τους φυσικούς φραγμούς στον μαζικό τουρισμό σε αντίθεση µε διατήρηση των φυσικών φραγμών στον εναλλακτικό τουρισμό. Φυσικός φραγμός μπορεί να είναι ένα δάσος που για τον μαζικό τουρισμό μπορεί να αποτελεί εμπόδιο στην επέκταση ενός μεγάλου ξενοδοχειακού καταλύματος, ενώ στη περίπτωση του εναλλακτικού τουρισμού μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία ανάπτυξης και ήπιας αξιοποίησης.
Επιπλέον ο μαζικός τουρισμός στοχεύει, όπως τα περισσότερα προϊόντα μαζικής κατανάλωσης, σε τουρίστες που διαθέτουν περιορισμένους οικονομικούς πόρους, πράγμα που σημαίνει ότι παρόλο που ο μαζικός τουρισμός μπορεί να φέρει σε ένα προορισμό σημαντικό αριθμό επισκεπτών, αυτό δεν σημαίνει όμως ότι οι επισκέπτες αυτοί θα στηρίξουν την τοπική οικονομία. Αντιθέτως, σε πολλές περιπτώσεις οι τουρίστες περιορίζονται σε μονάδες τύπου «all inclusive», που σημαίνει ότι η τοπική οικονομία ουσιαστικά έχει περιορισμένα οφέλη ενώ αντιθέτως έχει επιβαρυνθεί σε μεγάλο βαθμό από τα αναπτυξιακά έργα που έχουν πραγματοποιηθεί.
Ο μαζικός τουρισμός χαρακτηρίζεται από ταχεία ανάπτυξη, µε μεγάλη έμφαση στις βραχυπρόθεσμές οικονομικές αποδόσεις και λιγότερη ευαισθησία στις περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Ο εναλλακτικός τουρισμός παρουσιάζει µια πιο αργή ανάπτυξη εξαιτίας του έντονου σχεδιασμού που απαιτείται για µια σωστή και ανθεκτική αύξηση. Είναι περισσότερο ευαίσθητος στις τοπικές ανάγκες, ειδικά τις περιβαλλοντικές και τις κοινωνικές και αντιμετωπίζει τις οικονομικές αποδόσεις από ένα μακροπρόθεσμο πρίσμα. Ας μην ξεχνάμε τον επαναλαμβανόμενο τουρίστα και τον «έξυπνο τουρίστα» που ταξιδεύει κάνοντας διαδικτυακά τις επιλογές του με πολλαπλά κριτήρια. Αυτό το ευλογημένο νησί μπορεί να καλύψει όλα τα παραπάνω.
Καλή σεζόν για όλους.
ΠΗΓΗ: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ
