Το φαινόμενο των βιολογικών προϊόντων - Πόσο πιο ωφέλιμα είναι τελικά για την υγεία μας;

Με τη φρενίτιδα ενθουσιασμού που επικρατεί γύρω από τα βιολογικά προϊόντα να γιγαντώνεται, πολλοί αναρωτιούνται αν τα υψηλά κόστη των τροφίμων αυτών δικαιολογούνται από τα οφέλη που ισχυρίζονται ότι προσφέρουν

Σε ένα σταντ δίπλα από το ταμείο στο petshop σε μια γειτονιά της Αθήνας, βρίσκεται τώρα μια ταμπέλα που αναγράφει «ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ». «Αν εμείς δικαιούμαστε να τρώμε υγιεινά, τότε γιατί όχι και ο σκύλος μας;», είναι η σκέψη που γεννιέται στο μυαλό. Τα εν λόγω προϊόντα ωστόσο, αυτά κάτω από την ταμπέλα, είναι ξύλα. Μασητικά, μικρά ξύλα από ελιές, καφεόδεντρα και άλλα, που έχουν ελεγχθεί για επιβλαβείς ουσίες κατά την καλλιέργειά τους. Τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο όταν το βλέμμα μας εστιάζει στην τιμή τους, η οποία ανέρχεται στα 20 με 30 ευρώ ανά τεμάχιο. Τριάντα ευρώ για βιολογικό ξύλο για τον σκύλο μας;
Αναρωτιέστε πόσο διαφορετικό θα ήταν το κόστος, αν η ταμπέλα δεν έγραφε την λέξη βιολογικά; Μια λέξη, η οποία μέσα στην ανάγκη μας για μια καλύτερη ζωή και την νεοαφιχθείσα εμμονή μας με το wellness, σκορπίζει ένα τεράστιο κύμα ενθουσιασμού, που ορισμένες φορές ακριβοπληρώνουμε. Καταστήματα με βιολογικά τρόφιμα κάθε είδους ανοίγουν σε κάθε δρόμο, ενώ τα σούπερ μάρκετ εγκαθιστούν συγκεκριμένους πάγκους με αντίστοιχα προϊόντα. Όλα σε τιμές διπλάσιες, τριπλάσιες και τετραπλάσιες από τα κανονικά. Και ενώ πολλοί από εμάς επιλέγουμε αυτά τα βαζάκια με μέλι, τα λαχανικά, τα κρέατα και τα γαλακτοκομικά με την υπόθεση ότι είναι η πιο υγιεινή και φιλική προς το περιβάλλον επιλογή, τελικά αναρωτιόμαστε αν αυτό που πληρώνουμε τόσο ακριβά, έχει όντως αντίκρισμα στην υγεία μας. Τηρούν, με λίγα λόγια, τα βιολογικά προϊόντα την διατροφική τους υπόσχεση;

Τι κάνει κάτι «βιολογικό»;

Τα βιολογικά τρόφιμα ορίζονται από τον τρόπο παραγωγής τους, τηρώντας συγκεκριμένες γεωργικές πρακτικές και πρακτικές επεξεργασίας που αποσκοπούν στην υποστήριξη της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, της ευημερίας των ζώων και της υγείας των καταναλωτών. Για να θεωρηθεί ένα τρόφιμο βιολογικό, πρέπει να πληροί ορισμένα πρότυπα που διαφέρουν ανάλογα με τη χώρα. Ωστόσο, πρέπει να περιλαμβάνει τα ακόλουθα βασικά στοιχεία:

1. Να μην έχει συνθετικά φυτοφάρμακα ή ζιζανιοκτόνα

Οι βιολογικές καλλιέργειες καλλιεργούνται χωρίς τη χρήση συνθετικών φυτοφαρμάκων, ζιζανιοκτόνων ή λιπασμάτων. Αντ' αυτού, η βιολογική γεωργία χρησιμοποιεί φυσικές ουσίες και διαδικασίες, όπως η αμειψισπορά, η κομποστοποίηση και η βιολογική καταπολέμηση παρασίτων, για τη διαχείριση ζιζανίων και παρασίτων. Στόχος είναι η μείωση της έκθεσης σε χημικά τόσο για τους καταναλωτές όσο και για το περιβάλλον.

2. Να μην έχει τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ)

Τα βιολογικά τρόφιμα δεν μπορούν να περιέχουν γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς. Αυτό σημαίνει ότι τόσο οι σπόροι που χρησιμοποιούνται όσο και το τελικό προϊόν πρέπει να είναι απαλλαγμένα από γενετική μηχανική. Η βιολογική πιστοποίηση απαιτεί από τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις και τους μεταποιητές να λαμβάνουν μέτρα για την αποφυγή οποιασδήποτε διασταυρούμενης μόλυνσης με καλλιέργειες ΓΤΟ.

3. Φυσικά λιπάσματα

Η βιολογική γεωργία δίνει έμφαση στη χρήση φυσικών λιπασμάτων, όπως το κομπόστ, η χλωρή κοπριά και η ζωική κοπριά, αντί για συνθετικά λιπάσματα. Αυτές οι φυσικές μέθοδοι στοχεύουν στη θρέψη του εδάφους και στη βελτίωση της δομής του, οδηγώντας σε υγιέστερες καλλιέργειες και μειώνοντας την ανάγκη για χημική παρέμβαση.

4. Βιώσιμες γεωργικές πρακτικές

Η βιολογική παραγωγή τροφίμων προωθεί βιώσιμες και αναγεννητικές γεωργικές πρακτικές, οι οποίες συμβάλλουν σε καλύτερες αποδόσεις των καλλιεργειών μακροπρόθεσμα, αλλά βοηθούν επίσης στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και στη στήριξη του οικοσυστήματος.

5. Ακολουθούν πρότυπα καλής μεταχείρισης των ζώων

Για το βιολογικό κρέας, τα γαλακτοκομικά και τα αυγά, τα ζώα πρέπει να εκτρέφονται σύμφωνα με αυστηρά πρότυπα ευζωίας:

• Χωρίς αντιβιοτικά ή αυξητικές ορμόνες: Στα ζώα δεν μπορούν να χορηγούνται αντιβιοτικά ή αυξητικές ορμόνες, τα οποία χρησιμοποιούνται συνήθως στη συμβατική γεωργία για την προώθηση της ταχύτερης ανάπτυξης ή την πρόληψη ασθενειών.
• Πρόσβαση σε εξωτερικό χώρο: Τα βιολογικά ζώα πρέπει να έχουν πρόσβαση στην ύπαιθρο, επιτρέποντάς τους να επιδεικνύουν φυσικές συμπεριφορές και να ζουν σε συνθήκες που ανταποκρίνονται στην ευημερία τους.

 Βιολογικές ζωοτροφές: Τα ζώα πρέπει να τρέφονται με 100% βιολογικές ζωοτροφές που δεν περιέχουν ζωικά υποπροϊόντα και συνθετικά πρόσθετα.

6. Ελάχιστη επεξεργασία και πρόσθετα

Τα επεξεργασμένα βιολογικά τρόφιμα πρέπει να περιορίζουν τη χρήση τεχνητών συντηρητικών, χρωμάτων και αρωμάτων. Τα πρόσθετα που δεν είναι φυσικά ή έχουν συνθετική προέλευση γενικά αποφεύγονται, γεγονός που ευθυγραμμίζεται με την έμφαση στα συστατικά καθαρής ετικέτας. Τα βιολογικά προϊόντα πρέπει να τηρούν πρότυπα που εξασφαλίζουν την ελάχιστη δυνατή επεξεργασία και διατηρούν την ακεραιότητα της φυσικής τους κατάστασης.

Βιολογικά vs οικονομικά

Τα βιολογικά τρόφιμα συχνά συνδέονται με υψηλότερη τιμή, γεγονός που ωθεί τους καταναλωτές να αναρωτιούνται γιατί τα προϊόντα αυτά κοστίζουν περισσότερο και αν δικαιολογούν την τιμή τους μέσω των οφελών για την υγεία και την πρόληψη ασθενειών. Οι λόγοι για το αυξημένο κόστος των βιολογικών τροφίμων είναι πολύπλευροι και έχουν τις ρίζες τους στη φύση της παραγωγής και της πιστοποίησής τους.

Ένας από τους πρωταρχικούς λόγους που τα βιολογικά τρόφιμα είναι ακριβότερα είναι η φύση της βιολογικής γεωργίας. Οι βιοκαλλιεργητές περιορίζονται από τη χρήση συνθετικών φυτοφαρμάκων, ζιζανιοκτόνων και λιπασμάτων, τα οποία είναι συνηθισμένα στη συμβατική γεωργία για την αποτελεσματική, μεγάλης κλίμακας διαχείριση των καλλιεργειών. Αντ' αυτού, οι βιολογικές γεωργικές εκμεταλλεύσεις συχνά βασίζονται σε χειρωνακτικές μεθόδους όπως το βοτάνισμα με το χέρι, η εναλλαγή των καλλιεργειών και η βιολογική καταπολέμηση των παρασίτων. Αυτές οι πρακτικές απαιτούν περισσότερο χρόνο και προσπάθεια, αυξάνοντας σημαντικά το κόστος εργασίας. Επιπλέον, οι βιολογικές εκμεταλλεύσεις τείνουν να έχουν χαμηλότερες αποδόσεις σε σύγκριση με τις αντίστοιχες συμβατικές. Χωρίς τη χρήση συνθετικών χημικών ουσιών που ενισχύουν την παραγωγικότητα, οι αποδόσεις των καλλιεργειών μπορεί να είναι μικρότερες, πράγμα που σημαίνει ότι απαιτείται περισσότερη γη και χρόνος για την παραγωγή της ίδιας ποσότητας τροφίμων. Αυτή η μειωμένη αποδοτικότητα μεταφράζεται σε υψηλότερο κόστος που τελικά μεταφέρεται στους καταναλωτές.
Το κόστος απόκτησης και διατήρησης της βιολογικής πιστοποίησης προσθέτει ακόμα ένα επίπεδο δαπανών. Σε πολλές χώρες, οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις πρέπει να περάσουν από ενδελεχή έλεγχο και να πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια για να πιστοποιηθούν ως βιολογικές. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει σημαντική τεκμηρίωση και ελέγχους ρουτίνας, τα οποία συμβάλλουν σε υψηλότερα λειτουργικά έξοδα. Οι απαιτήσεις πιστοποίησης σημαίνουν επίσης ότι οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις πρέπει να τηρούν αυστηρά τους κανονισμούς, όπως η χρήση βιολογικών σπόρων και η διαχείριση της πιθανής διασταυρούμενης μόλυνσης με μη βιολογικές καλλιέργειες, τα οποία μπορεί να είναι εξίσου δαπανηρά.
Κάπως έτσι ένα κιλό βιολογικές ντομάτες μπορεί να φτάσει να κοστίζει δύο ή τρεις φορές περισσότερο από ότι οι συμβατικές. Το ερώτημα όμως είναι εδώ, αν αυτή η κοστολογική αύξηση δικαιολογείται από τα πιθανά οφέλη που μπορεί να προσδώσει το βιολογικό προϊόν στην υγεία μας.

Πόσο μας ωφελούν τα βιολογικά;

Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι τα βιολογικά τρόφιμα μπορεί να προσφέρουν πολλαπλά πλεονεκτήματα για την υγεία. Για παράδειγμα, τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά περιέχουν συχνά υψηλότερα επίπεδα αντιοξειδωτικών, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν στην εξουδετέρωση των επιβλαβών ελεύθερων ριζών στο σώμα και μπορεί να συμβάλουν σε μακροπρόθεσμα οφέλη για την υγεία. Είναι επίσης γνωστό ότι τα βιολογικά γαλακτοκομικά και κρεατοσκευάσματα έχουν υψηλότερα επίπεδα ωμέγα-3 λιπαρών οξέων λόγω της βόσκησης των ζώων σε βοσκότοπους, τα οποία μπορούν να υποστηρίξουν την υγεία της καρδιάς. Επιπλέον, η κατανάλωση βιολογικών τροφίμων μπορεί να μειώσει την έκθεση σε υπολείμματα φυτοφαρμάκων, τα οποία ορισμένες έρευνες έχουν συνδέσει με πιθανούς κινδύνους για την υγεία, συμπεριλαμβανομένης της ορμονικής διαταραχής και των χρόνιων ασθενειών.

Παρά αυτά τα πιθανά οφέλη όμως, η επιστημονική συναίνεση παραμένει διφορούμενη. Ενώ ορισμένες μελέτες δείχνουν μέτρια υψηλότερα επίπεδα ορισμένων θρεπτικών συστατικών στα βιολογικά προϊόντα, οι συνολικές διατροφικές διαφορές μεταξύ βιολογικών και συμβατικών τροφίμων είναι συχνά μικρές. Τα επίπεδα φυτοφαρμάκων στα μη βιολογικά τρόφιμα είναι συνήθως εντός των ορίων ασφαλείας που έχουν θέσει οι ρυθμιστικές αρχές, οπότε η μείωση του κινδύνου που επιτυγχάνεται με την επιλογή βιολογικών προϊόντων μπορεί να μην είναι αρκετά σημαντική για να την θέσει ο καθένας ως προτεραιότητα. Επιπλέον, ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι τα μεγαλύτερα οφέλη για την υγεία δεν προκύπτουν από την επιλογή μεταξύ βιολογικών και συμβατικών, αλλά από την κατανάλωση μιας ποικίλης διατροφής πλούσιας σε φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής αλέσεως, ανεξάρτητα από τον τρόπο παραγωγής τους.

Αξίζουν τελικά το υψηλό κόστος;

Το αν τα βιολογικά τρόφιμα αξίζουν την τιμή τους εξαρτάται τελικά από τις ατομικές μας προτεραιότητες. Για τους καταναλωτές που εκτιμούν τη μειωμένη έκθεση σε φυτοφάρμακα, τις πρακτικές καλής μεταχείρισης των ζώων και την περιβαλλοντικά βιώσιμη γεωργία, το επιπλέον κόστος των βιολογικών προϊόντων μπορεί να δικαιολογείται. Οι βιολογικές μέθοδοι καλλιέργειας θεωρούνται συχνά πιο οικολογικά υπεύθυνες, προωθώντας την υγεία του εδάφους, τη βιοποικιλότητα και τα χαμηλότερα επίπεδα ρύπανσης. Αυτοί οι παράγοντες βρίσκουν απήχηση σε όσους ενδιαφέρονται όχι μόνο για την προσωπική τους υγεία, αλλά και για τον ευρύτερο αντίκτυπο των διατροφικών τους επιλογών.

Από την άλλη πλευρά, οι καταναλωτές με χαμηλό προϋπολογισμό ή όσοι δίνουν προτεραιότητα στο διατροφικό περιεχόμενο έναντι των γεωργικών πρακτικών μπορεί να διαπιστώσουν ότι το κόστος των βιολογικών τροφίμων δεν αξίζει τη διαφορά. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το προσεκτικό πλύσιμο των συμβατικών προϊόντων και η εστίαση σε μια ισορροπημένη διατροφή μπορεί να προσφέρουν έναν καλό συμβιβασμό. Ούτως ή άλλως οι ειδικοί συνιστούν να δίνουμε γενικότερα προτεραιότητα σε θρεπτικές τροφές, είτε αυτές κουβαλάνε την ταμπέλα του βιολογικού, είτε όχι.

ΠΗΓΗ: ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ