Επικοινωνία - Λόγο ς- Ομιλία

Αμαλία Ανδρουλάκη

          Η ικανότητα λόγου και ομιλίας ενός παιδιού συνδέεται άμεσα με τις επικοινωνιακές του δεξιότητες. Είναι γεγονός ότι για να υπάρξει λόγος ως προφορική έκφραση ιδεών, συναισθημάτων και εμπειριών θα πρέπει να υπάρχει ένα δυνατό επικοινωνιακό υπόβαθρο για να τον στηρίξει. Ωστόσο οι διαταραχές της επικοινωνίας πολλές φορές συγχέονται με τις διαταραχές του λόγου.

          Ο λόγος ορίζεται ως ένα σύστημα το οποίο είναι κοινώς αποδεκτό, όπως τα σύμβολα, οι ήχοι, οι χειρονομίες που μας επιτρέπουν να εκφράζουμε τις ιδέες μας σε μηνύματα τα οποία είναι κατανοητά από όλους. Έτσι έχουμε τον προφορικό λόγο, με την φυσική της πράξη την ομιλία,  και τον γραπτό λόγο.  Από την άλλη μεριά η επικοινωνία ορίζεται ως την μεταφορά μηνυμάτων μεταξύ ενός πομπού και ενός δέκτη σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και πάντα με έναν κοινό αποδεκτό κώδικα (όπως η γλώσσα) και επικοινωνιακή πρόθεση και από τους δύο. Έτσι έχουμε την λεκτική επικοινωνία την ομιλία και την  μη-λεκτική επικοινωνία όπως είναι η ελληνική νοηματική γλώσσα, ή τα μηνύματα που μεταφέρονται μέσω των εκφράσεων του προσώπου, των χειρονομιών , της στάσης του σώματος, την γραφή, τις εικόνες κτλ).

          Οι διαταραχές στην επικοινωνία διαφοροποιούνται από τις διαταραχές του λόγου και της ομιλίας. Ωστόσο η μια διαδικασία επηρεάζει την εξέλιξη της άλλης κατά την πορεία της ανάπτυξης ενός παιδιού. Παρακάτω θα αναφέρουμε τρεις περιπτώσεις όπου αυτές οι διαδικασίες αλληλοεπηρεάζονται.  Ένα παιδί το οποίο έχει τραυλισμό, που αποτελεί μια διαταραχή στην ομιλία αυτόματα επηρεάζει και την επικοινωνιακή του ικανότητα και συγκεκριμένα την διάθεσή του για επικοινωνιακό λόγο καθώς θα διακατέχεται από ντροπή ή φόβο κάθε φορά που προσπαθεί να μιλήσει. Αυτή είναι μια περίπτωση όπου η διαταραχή στην ομιλία επηρεάζει την επικοινωνιακή ικανότητα του παιδιού. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις παιδιών που η διαταραχή στον λόγο συνοδεύεται με την διαταραχή στην επικοινωνία όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις του αυτισμού. Ένα παιδί με αυτισμό μπορεί να έχει διαταραχή του λόγου (π.χ. να είναι 3 ετών και να μην εκφέρει καμία λέξη) αλλά έχει και διαταραχή στην επικοινωνιακή του δεξιότητα, δηλαδή να μην χρησιμοποιεί κανένα άλλο κανάλι ( χειρονομίες, έκφραση προσώπου) για να μεταφέρει το μήνυμα που σκέφτεται και να μην έχει διάθεση για επικοινωνία. Η τρίτη περίπτωση είναι εκείνη των παιδιών που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού όπου έχουμε παιδιά με άρτια ομιλία (σε σύνταξη, άρθρωση, σημασιολογία) αλλά ο λόγος τους δεν είναι επικοινωνιακός. Για παράδειγμα στην ερώτηση’ πώς σε λένε;’ μπορεί να απαντήσουν ‘πώς σε λένε;’ με αποτέλεσμα ο  δέκτης του μηνύματος να μείνει με την απορία καθώς περίμενε διαφορετική απάντηση με αποτέλεσμα να μην υπάρξει ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ τους.