Πριν να μιλήσει, τί;

Αμαλία Ανδρουλάκη

Πολλοί γονείς αναρωτιούνται γιατί το παιδί τους δεν έχει ξεκινήσει ακόμα να μιλάει. Η ανάπτυξη του λόγου και η εμφάνιση των πρώτων λέξεων δεν συμβαίνει ανεξάρτητα στην τυπική ανάπτυξη του παιδιού, αλλά ακολουθείται από επικοινωνιακές δεξιότητες που πρέπει να έχει κατακτήσει το παιδί από πριν. Οι συγκεκριμένες δεξιότητες εμφανίζονται από πολύ νωρίς στο βρέφος μας και μας δίνουν μια καλή εικόνα για να προβλέψουμε πότε το μωρό μας θα μιλήσει.

• Η σημαντικότερη δεξιότητα πριν μιλήσει το παιδί έχει να κάνει με την αντίληψη του περιβάλλοντος. Το βρέφος θα πρέπει να αντιδρά σε ήχους του περιβάλλοντος και να στρέφει το βλέμμα του προς την πηγή του ήχου. Με αυτόν τον τρόπο μας δείχνει ότι αντιλαμβάνεται και αντιδράει στους ήχους. Μεγαλώνοντας θα πρέπει να μεγαλώνει και το εύρος της προσοχής του σε ότι γίνεται μέσα στον χώρο του. Να παρατηρεί δηλαδή την μαμά που μαγειρεύει ή τον μπαμπά που πάει να σηκώσει το τηλέφωνο.
• Το παιδί να αντιδρά στους  ανθρώπους. Αυτό σημαίνει να στρέφει το βλέμμα του προς την πηγή της φωνής, να παρατηρεί τα πρόσωπα των ανθρώπων (πχ. όταν κάποιος μπει στο δωμάτιο), αλλά και να αντιδρά με μορφασμούς στις διαφορετικές φωνές της μαμάς (γλυκιά φωνή, αυστηρή φωνή). Να καταλαβαίνει δηλαδή ότι κάποιος του μιλάει, να τον κοιτάει στα μάτια και να τον παρατηρεί.
• Σημαντική δεξιότητα είναι και το μοίρασμα της προσοχής. Περιμένουμε από το παιδί να συμμετέχει στην από κοινού παρατήρηση ενός αντικειμένου. Δηλαδή όταν το παιδί θέλει να πάρει κάτι που δεν φτάνει ,να μας κοιτάει στα μάτια και έπειτα να κοιτά το αντικείμενο, θέλοντας να μας δώσει να καταλάβουμε ότι το θέλει.
• Θα πρέπει να παίζει με τα παιχνίδια του. Στην αρχή μπορεί να παίζει λειτουργικά με τα παιχνίδια του αλλά όσο μεγαλώνει το παιχνίδι του να εμπεριέχει συμβολικούς ήχους και κινήσεις. Δηλαδή να κάνει τον ήχο ‘βββ’ όταν κρατά το μικρό αυτοκίνητο και το κινεί ή να ταΐσει την κούκλα. Μέσα από το παιχνίδι το παιδί αναπτύσσει και την δεξιότητα της εναλλαγής σειράς. Δηλαδή να μοιράζεται ένα παιχνίδι με τον γονέα και να περιμένει την σειρά του, όπως στο κλασσικό παιχνίδι με την μπάλα που το παιδί μας πετάει την μπάλα και περιμένει να του την πετάξουμε πίσω.
• Να καταλαβαίνει απλές χειρονομίες. Το παιδί θα πρέπει να είναι σε θέση να καταλάβει βασικές κινήσεις των χεριών όπως όταν με τον δείκτη του γνέφουμε ‘όχι’, όταν απλώνουμε το χέρι να καταλαβαίνει ότι θέλουμε να μας δώσει κάτι, όταν χαιρετάμε καθώς φεύγουμε. Το παιδί μεγαλώνοντας πριν τον λόγο ξεκινά την μίμηση των κινήσεων. Έχει την ικανότητα να κάνει παλαμάκια  όταν του ζητηθεί και να στείλει φιλάκι.
• Πριν τις πρώτες λέξεις το παιδί χρησιμοποιεί διαφορετικό χρώμα φωνής ανάλογα με τις ανάγκες που θέλει να επικοινωνήσει. Έτσι έχουμε μια έντονη φωνή όταν πεινάει και μια πιο απαλή όταν θέλει αγκαλιά.

Οι επικοινωνιακές δεξιότητες είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη του λόγου και κάθε απόκλιση στον χρόνο κατάκτησης τους επηρεάζει την έναρξη της ομιλίας.