Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Ερ: Κύριε Χατζαντώνη, με αφορμή τις δύο αποφάσεις ελληνικών δικαστηρίων που χειρίστηκε το γραφείο σας και με τις οποίες δικαιώθηκαν καταθέτες για αφαίρεση των χρημάτων τους μέσω της μεθόδου phishing, θέλω να σας θέσω μερικές ερωτήσεις προκειμένου να ενημερωθούμε όσο περισσότερο γίνεται γι αυτή την περιβόητη μέθοδο phishing. Κατ’ αρχάς, εξηγήστε μου πώς γίνεται αυτό το phishing;
Α.Χ.: Οι αποφάσεις αυτές αποκτούν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς έως σήμερα η αφαίρεση χρημάτων από τραπεζικούς λογαριασμούς δια μέσω της μεθόδου phishing, δηλαδή της υποκλοπής των κωδικών από τον καταθέτη, βάρυνε αποκλειστικά και μόνο τον ίδιο τον καταθέτη και όχι την τράπεζα, ανεξαρτήτως των περιστατικών της αφαίρεσης. Με τις αποφάσεις αυτές, καταλογίζεται στην τράπεζα ολόκληρο το βάρος της ευθύνης ως εγγυήτριας των καταθέσεων των πελατών της, εάν αποδειχθεί ότι αυτή δεν έχει μεριμνήσει να συστήσει μηχανισμούς αντιμετώπισης τέτοιων μεθόδων, αλλά και προστασίας των καταθετών από κακόβουλες παρεμβάσεις στον λογαριασμό τους, αφού οι ίδιοι δεν είναι δυνατόν να έχουν τις ειδικές γνώσεις που απαιτούνται για να αντιμετωπίσουν τέτοιες ενέργειες.
ΕΡ: Τι πρέπει να κάνει ο χρήστης κινητού τηλεφώνου ο οποίος έχει τραπεζικό λογαριασμό και βέβαια, τι δεν πρέπει να κάνει προκειμένου να προφυλαχθεί;
Α.Χ.: Δεν είμαι αρμόδιος να απαντήσω στην ερώτησή σας αυτή, αλλά είναι χρήσιμο οι καταθέτες να ενημερώνουν την τράπεζα αμέσως μόλις διαπιστώσουν κάποια επέμβαση στον λογαριασμό τους, να επικοινωνήσουν μαζί της δια μέσω του συστήματος επικοινωνίας, στο οποίο καταγράφονται οι επικοινωνίες και επομένως μπορούν να χρησιμοποιηθούν εάν χρειαστεί ως αποδεικτικό στοιχείο και να επισκεφτούν το κοντινότερο κατάστημα της τράπεζας το συντομότερο δυνατό, αμφισβητώντας εγγράφως την συναλλαγή. Εάν η αφαίρεση, αφορά σε μεταφορά χρημάτων εκτός Ελλάδας, η ταχύτητα ενημέρωσης μπορεί να είναι σωτήρια, καθώς τέτοιου είδους μεταφορές χρειάζονται μεγαλύτερο χρόνο για να ολοκληρωθούν. Απαραίτητο είναι ο καταθέτης να μπορεί να αποδείξει την άμεση ενημέρωση της τράπεζας και την αμφισβήτηση της συναλλαγής.
Ερ: Εάν, παρ’ όλα τα μέτρα προφύλαξης που έλαβε ο χρήστης πέσει θύμα ηλεκτρονικής απάτης, πώς μπορεί να αμυνθεί;
Α.Χ.: Ο χρήστης των υπηρεσιών θα πρέπει να έχει υπόψη του ότι η τράπεζα με μεγάλη ευκολία αποποιείται των ευθυνών της παρά το γεγονός ότι υπάρχει ισχύουσα νομοθεσία σε εφαρμογή ευρωπαϊκού κανονισμού που υποχρεώνει τις τράπεζες να αποζημιώνουν τους καταθέτες θέτοντάς τους πολύ αυστηρά κριτήρια ασφαλείας και προστασίας των ίδιων των χρηστών. Οι χρήστες δεν πρέπει να απογοητεύονται από τυχόν πληροφόρηση των τραπεζών αλλά να απευθύνονται σε δικηγόρο προκειμένου να τους ενημερώσει για τα δικαιώματά τους, που σήμερα πλέον είναι και πολλά και ισχυρά.
Ερ: Τελικά, σε ποιόν ανήκει η ασφάλιση του λογαριασμού του πελάτη της τράπεζας;
Α.Χ.: Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία αναγνωρίζεται πλέον ότι υπάρχει μία σχέση εμπιστοσύνης που δημιουργεί η έννομη σχέση κατάθεσης χρημάτων στην τράπεζα υπό την μορφή ανώμαλης παρακαταθήκης από την οποία απορρέουν υποχρεώσεις και δικαιώματα και για τα δύο συμβαλλόμενα μέρη, τράπεζα και καταθέτη. Έτσι η τράπεζα οφείλει να ελέγχει με επιμέλεια την νομιμοποίηση του εμφανιζόμενου ως δικαιούχου της κατάθεσης. Λόγω δε της διαδεδομένης πλέον συναλλακτικής πρακτικής να δίνεται εντολή μεταφοράς χρηματικών ποσών με αποστολή ηλεκτρονικού μηνύματος, τηλεμοιοτυπήματος ή και με την πραγματοποίηση ενός απλού τηλεφωνήματος, στο οποίο ο πελάτης αναφέρει έναν κωδικό αριθμό, παρίσταται αναγκαίο η τράπεζα να οργανώσει την επαγγελματική - τραπεζική της δραστηριότητα (πρόσληψη και ειδική εκπαίδευση έμπειρων υπαλλήλων), ώστε να διασφαλίσει την ταυτοποίηση του εντολέα και να αποκλείσει ή να μειώσει στο ελάχιστο τον κίνδυνο πληρωμής ποσού κατάθεσης σε μη δικαιούχο. Με βάση τα ανωτέρω, η τράπεζα, όπως κρίθηκε με τις προαναφερόμενες αποφάσεις, ευθύνεται για την καταβολή ποσού κατάθεσης σε τρίτο μη δικαιούχο αυτής εφόσον δεν επέδειξε κατά την πληρωμή την δέουσα επιμέλεια που απαιτεί η συναλλαγή αυτή. Συμπερασματικά, το βάρος της ευθύνης πλέον ανήκει στην τράπεζα και όχι στον καταθέτη.
Ερ: Κύριε Χατζαντώνη, διαβάζουμε συνεχώς για συνανθρώπους μας που έπεσαν θύματα ηλεκτρονικής απάτης. Το γεγονός πως, το δικό σας γραφείο, ενδεχομένως και άλλων συναδέλφων σας ανά τον κόσμο, κατάφεραν και διέσωσαν τα χρήματά τους υποχρεώνοντας τράπεζες να τους τα επιστρέψουν, δεν αποτελεί δεδικασμένο; Δεν πρέπει να αφορά σε όλες τις κακόβουλες ενέργειες εις βάρος πελατών τους;
Α.Χ.: Έχουν εκδοθεί ελάχιστες, είναι αλήθεια, αποφάσεις στο παρελθόν οι οποίες ωστόσο επιμέριζαν την ευθύνη ανάμεσα στην τράπεζα και στον καταθέτη με αποτέλεσμα να μην αποδίδεται ολόκληρο το ποσό στον καταθέτη. Με τις δύο αυτές αποφάσεις όχι μόνο αποδίδεται ολόκληρο το ποσό στον καταθέτη, άλλα επιπλέον αυτός αποζημιώνεται και για την ηθική του βλάβη. Είναι αλήθεια ότι οι τράπεζες οφείλουν όταν διαπιστώνουν παραβίαση του λογαριασμού από μη δικαιούχο για την οποία έχουν ευθύνη και οι ίδιες (π.χ. πρόσβαση από άγνωστο τηλεφωνικό αριθμό, απομίμηση της εικόνας της ιστοσελίδας της τράπεζας, μη αποστολή επιβεβαιωτικού κωδικού κλπ.), να αποζημιώνουν τον καταθέτη άμεσα και χωρίς την παρεμβολή δικαστικής διαδικασίας. Δυστυχώς αυτό ακόμη δεν έχει γίνει και οι τράπεζες επιλέγουν να αντικρούουν κάθε τέτοιο αίτημα εξαναγκάζοντας τους καταθέτες να προσφεύγουν στα δικαστήρια με κόστος σε χρόνο και χρήμα. Η θέσπιση μίας ποιο αυστηρής διαδικασίας από ανεξάρτητη αρχή για τα θέματα αυτά πιστεύω ότι θα βοηθούσε στην επίλυση του θέματος.
Ερ: Διαβάζοντας κάποιος τη συνέντευξή μας, ο οποίος έχει πέσει θύμα τέτοιας απάτης αλλά δεν κινήθηκε νομικά πιστεύοντας ότι δεν μπορεί να τα βάλει με το «σύστημα», έχει τη δυνατότητα να το κάνει ετεροχρονισμένα;
Α.Χ.: Δεν μπορώ να σας απαντήσω για κάθε ιδιαίτερη περίπτωση. Εξαρτάται από τις ενέργειες στις οποίες προέβη ο καταθέτης και τον χρόνο που έχει παρέλθει από την αφαίρεση των χρημάτων έως την λήψη ενεργειών από τον καταθέτη.
Ερ: Κύριε Χατζαντώνη, αφού σας ευχαριστήσω για τον χρόνο που μου διαθέσατε και τις πολύτιμες συμβουλές σας, θα ήθελα να κάνετε εσείς τον επίλογο της συζήτησής μας.
Α.Χ.: Εκμεταλλευόμενος την καλοσύνη σας να ζητήσετε την γνώμη μου, θέλω να σημειώσω ότι γενικότερα το τελευταίο χρονικό διάστημα το τραπεζικό σύστημα από εγγυητής των καταθέσεων των πολιτών μετατρέπεται σιγά σιγά σε ένα κερδοσκοπικό μηχανισμό που υστερεί σε ηθική, με αποτέλεσμα να διακινδυνεύεται η αξιοπιστία του. Αυτό είναι αποτέλεσμα της προηγηθείσας οικονομικής κρίσης κατά την διάρκεια της οποίας και έως σήμερα, τα πιστωτικά ιδρύματα προσπαθούν με ποικίλους τρόπους, πολλές φορές όχι έντιμους, να εισπράξουν υπέρογκες αξιώσεις από τους δανειολήπτες και τους καταθέτες. Για παράδειγμα αναφέρω υπέρογκους τόκους δανείων αλλά και υπερβολικές χρεώσεις τραπεζικών συναλλαγών. Όλα τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα να έχει κλονιστεί η εμπιστοσύνη των πολιτών, προς τα ιδρύματα αυτά, αλλά κυρίως να αμφισβητείται «το τεκμήριο του αλάθητου» που έως σήμερα απολάμβαναν. Ήδη σήμερα τα δικαστήρια έχουν ανατρέψει πολλάκις τακτικές και μεθόδους των πιστωτικών ιδρυμάτων υπέρ των καταναλωτών.
*O Αλκιβιάδης Χατζαντώνης είναι ο ιδρυτής του δικηγορικού γραφείου Αλκιβιάδης Χατζαντώνης & Συνεργάτες. Είναι απόφοιτος του Νομικού Τμήματος της Σχολής Νομικών και οικονομικών Επιστημών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Είναι κάτοχος LLM στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Πανεπιστήμιο Essex Αγγλίας), LLM στο Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο (UCL - University College London) και Diploma στο Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο (UNIVERSITY OF CAMBRIDGE), με σχεδόν 20-ετή εργασιακή εμπειρία, συγγραφικό και διδακτικό έργο, σε ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΠΗΓΗ: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ
