Καθαρά Δευτέρα

Με την Καθαρά Δευτέρα ξεκινά η Σαρακοστή για την Ορθόδοξη εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα σημάνει το τέλος των Απόκρεω. Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί "καθαρίζονταν" πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας αλλά και μέρα αργίας για τους Χριστιανούς. Η νηστεία διαρκεί για 40 μέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο.

Την Καθαρά Δευτέρα συνηθίζεται να τρώγεται λαγάνα (άζυμο ψωμί που παρασκευάζεται μόνο εκείνη τη μέρα), ταραμάς και άλλα νηστίσιμα φαγώσιμα, κυρίως λαχανικά, όπως και φασολάδα χωρίς λάδι. Επίσης συνηθίζεται το πέταγμα χαρταετού.

Η Καθαρά Δευτέρα εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή της Ανάστασης του Χριστού, το χριστιανικό Πάσχα.

Κούλουμα

Με την ονομασία κούλουμα χαρακτηρίζεται ο υπαίθριος πανηγυρισμός της «Καθαρής Δευτέρας».

Δεν έχει εξακριβωθεί η αρχαία προέλευση της εορτής αυτής που αποτελεί θρησκευτική εορτή κατά την οποία εορτάζεται η αμέσως μετά της Αποκριάς έναρξη της Τεσσαρακοστής. 

Η γιορτή αυτή είναι πανελλήνια και κατ΄ άλλους έχει αθηναϊκή καταγωγή, ενώ κατ΄ άλλους βυζαντινή. Στην Κωνσταντινούπολη γιορταζόταν έντονα από πλήθος κόσμου που συνέρρεε σε ένα από τους επτά λόφους της πόλης και συγκεκριμένα σ΄ εκείνο του ελληνικότατου οικισμού των «Ταταούλων».

Στην Αθήνα από πολλές δεκαετίες προ του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου τα Κούλουμα γιορταζόταν στις πλαγιές του λόφου του Φιλοπάππου όπου οι Αθηναίοι «τρωγόπιναν» καθισμένοι στους βράχους από το μεσημέρι μέχρι τη δύση του Ήλιου. Οι περισσότεροι χόρευαν από τους ήχους πλανόδιων μουσικών, κατά παρέες, είτε δημοτικούς είτε λαϊκούς χορούς υπό τους ήχους «λατέρνας».

Το σούρουπο όλοι οι Ρουμελιώτες γαλατάδες της Αθήνας έστηναν λαμπρό χορό κυρίως τσάμικο γύρω από τους στύλους του Ολυμπίου Διός παρουσία των Βασιλέων και πλήθους κόσμου.

Σήμερα τα Κούλουμα γιορτάζονται σχεδόν σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας μαζί με το κύριο της ημέρας έθιμο του πετάγματος του «χαρταετού». Ειδικότερα στην Αθήνα με την ιστορική συνέχεια της παρουσίας του ανώτατου άρχοντα τονίζεται ιδιαίτερα η λαογραφική αξία του εθίμου αυτού στο Λόφο του Φιλοπάππου.

Ετυμολογία

Για την ετυμολογία του ονόματος που παραμένει άγνωστη όπως και η αρχή του εορτασμού υπάρχουν πολλές απόψεις. Κατά μερικούς προήλθε από τον αναγραμματισμό της λατινικής λέξης cumulus που σημαίνει σωρός, αφθονία ή επίλογος, υποδηλώνοντας έτσι το πολύ "φαγοπότι" με πολύ χορό, ή το τέλος της εορταστικής περιόδου της αποκριάς.

Ειδικότερα όμως ο Α. Καμπούρογλου σημειώνει ότι ο όρος είναι καθαρά αθηναϊκός και προέρχεται από τις κολώνες του ναού του Ολυμπίου Διός που τις αποκαλούσαν στη νεότερη ιστορία οι Αθηναίοι columna, κόλουμνα, κούλoυμνα, κούλουμα, χωρίς όμως αυτό και να προσδιορίζει την αρχή της εορτής που πιθανολογείται κατά τη περίοδο της τουρκοκρατίας. Ο ίδιος όμως προσθέτει στις σημειώσεις του ότι ο λόφος επί του οποίου βρίσκεται το Θησείο ονομάζονταν στην αρχή της εποχής του Όθωνα "τριανταδυό κολώνες".

Κατασκευή: Χαρταετός

Υλικά: Χαρτί κανσόν, χαρτί γκοφρέ, τέμπερες, κόλλα, συρραπτικό, μαρκαδόροι, κομμάτια ζελατίνας, ψαλίδι

Σχεδιάστε και κόψτε  το χαρταετό σε κανσόν χαρτί.
Σχεδιάστε  το πρόσωπο και μετά βουτώντας το δάχτυλό σας σε τέμπερες διαφόρων χρωμάτων κάντε βούλες.
Αφήστε το χαρταετό να στεγνώσει και φτιάξτε την ουρά. Κόψτε για ουρά γκοφρέ και στερεώστε το με συρραπτικό ή κόλλα στον χαρταετό. Μετά κόψτε κομμάτια ζελατίνας σαν μικρά ορθογώνια.
Στρίψτε τα για να γίνουν φιογκάκια και στερεώστε τα στην ουρά.
Στη συνέχεια αν θέλετε κόψτε λωρίδες διαφόρων χρωμάτων γκοφρέ και κολλήστε της στα πλάγια του χαρταετού και μόλις στεγνώσει είναι έτοιμος!

Συνταγή: Ταραμοσαλάτα χωρίς ψωμί και πατάτα

Υλικά (για μεζέ 6-8 ατόμων)
150 γρ. ταραμά
1/2 κρεμμύδι ψιλοκομμένο
450 – 500 ml ελαιόλαδο
Χυμό από 2 λεμόνια

Σε μίξερ πολτοποιείτε το κρεμμύδι μαζί με το λεμόνι και τον ταραμά. Στη συνέχεια προσθέτετε σιγά-σιγά το ελαιόλαδο σαν να κάνατε μαγιονέζα. Την αφήνετε στο ψυγείο  να πέσει η αψιά γεύση του κρεμμυδιού και να δέσουν τα υλικά, για τουλάχιστον 2 ώρες. Έχετε έτοιμη την πιο αφράτη ταραμοσαλάτα που δοκιμάσατε ποτέ!