«Το θέαμα δεν είναι ένα σύνολο εικόνων, αλλά μια κοινωνική σχέση ατόμων μεσολαβημένη από εικόνες»

Γκυ Ντεμπόρ, Η κοινωνία του θεάματος

 

Τις τελευταίες εβδομάδες η Ελλάδα και η νέα της κυβέρνηση βρίσκονται συχνά στην ευρωπαϊκή και διεθνή δημοσιότητα - βέβαια η κατάσταση είναι πρωτόγνωρη και για το εσωτερικό της χώρας αφού δεν έχει ξανακυβερνηθεί από αριστερό κόμμα. Τα πρόσωπα που κυρίως προβάλλονται είναι ο πρωθυπουργός και ο υπουργός οικονομικών, που χαρακτηρίστηκε από κάποιους ‘σταρ’. Ο καθηγητής οικονομικής θεωρίας κ. Βαρουφάκης έχει διδάξει σε ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια κι έχει γράψει αρκετά βιβλία. Επίσης τα τελευταία χρόνια σχολίαζε τακτικά τις εξελίξεις στην τηλεόραση, συνήθως διαφωνώντας με τις επιλογές της τότε κυβέρνησης. Ωστόσο το πρόσφατο ενδιαφέρον των διεθνών ΜΜΕ τον κάνει να μοιάζει με πολιτικό φαινόμενο, το δε αντισυμβατικό του στυλ συζητήθηκε ποικιλοτρόπως: θετικά, αρνητικά, χιουμοριστικά, κρίθηκε διαφορετικό και ενδιαφέρον ή ανάρμοστο, παράταιρο. Φαίνεται να αφιερώθηκε αρκετός (υπερβολικός;) χρόνος στον ίδιο και την εμφάνισή του σε σχέση με τη λειτουργία του σαν υπουργός και τις δηλώσεις, τα επιχειρήματα του.

Ως προς την εμφάνιση, στην πραγματικότητα η πλειοψηφία των μελών της νέας κυβέρνησης δεν φοράνε γραβάτα, αψηφώντας τον σχετικό ενδυματολογικό κώδικα, που εδώ μάλλον δεν είναι γραπτή, αυστηρή απαίτηση μα αρκετά σταθερή συνήθεια. Είτε για τους περισσότερους πρόκειται για έκφραση αυθεντικής μοναδικότητας είτε επιτηδευμένη επιλογή, για να τονιστεί η διαφορετικότητα, ασφαλώς, ο λόγος και η πράξη, τα αποτελέσματα δείχνουν τελικά τον τρόπο άσκησης πολιτικής. Τις ιδεολογικές θέσεις και επιλογές. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες οι εικόνες οργανώνουν σημαντικά τους κοινωνικούς δεσμούς και χρησιμοποιούνται στην πολιτική, με διάφορους τρόπους: στη δημιουργία  προφίλ των (υποψήφιων συνήθως) πολιτικών από ειδικούς, σε συνθήματα και περιγραφές που απευθύνονται κυρίως στο συναίσθημα παρά στη σκέψη του πολίτη.

Πολιτισμικά, η κυριαρχία της εικόνας εμφανίζεται χαρακτηριστικά στη ‘βιομηχανία της μόδας’. Καταρχήν, θεωρούμε ότι η εξωτερική εμφάνιση εκφράζει σε ένα βαθμό την προσωπικότητα, την ταυτότητα ενός ατόμου. Όμως σε ποιο βαθμό; Πως λειτουργεί; Πόσο ελεύθερα επιλέγουμε; Τι δείχνει για τη σχέση με το σώμα μας; Η μόδα απασχολεί σήμερα πολλούς ανθρώπους, με τη διπλή έννοια της λέξης: εργάζονται σε αυτήν (παραγωγή, εμπόριο, διαφήμιση) και την παρακολουθούν εκατομμύρια γυναίκες και άντρες σε όλο τον κόσμο. Αποτελεί συχνά θέμα ενημέρωσης, σε αρκετά μέσα. Βασικός παράγοντας είναι προφανώς η σύγχρονη λογική της κατανάλωσης, που χρειάζεται να αυξάνεται συνεχώς, με αντίστοιχες μόδες που ανανεώνονται. Από την πλευρά του ατόμου φαίνεται ότι η τάδε ετικέτα, της εταιρίας με το συγκεκριμένο στυλ ενισχύει κάτι μοναδικό, πολύτιμο, του δίνει αυτοπεποίθηση και το κάνει να νιώθει ελκυστικό. Σε ακραίες περιπτώσεις μιλάμε για fashion victim (θύμα της μόδας), σαν ένα ιδιαίτερο είδος εξάρτησης, υποταγής. Φανταζόμαστε εδώ ανθρώπους που κάνουν ακραίες αλλαγές, αταίριαστες με το χαρακτήρα τους. Σε άλλες περιπτώσεις ένα συγκεκριμένο ρούχο (ή παπούτσια, τσάντα στις γυναίκες) μοιάζει να λειτουργεί σαν φετίχ, πολυπόθητο αντικείμενο που δίνει μεγάλη ευχαρίστηση και, φαντασιακά, προσπαθεί να συμπληρώσει μια ουσιαστική, δομική έλλειψη. 

 

Zogas_dimitris