«(…) Μπορούμε να δείξουμε ακόμα πιο καθαρά τη στενή αλληλεγγύη ανάμεσα στην κοινωνική και την ατομική διάσταση του σχεδίου αυτονομίας με αφετηρία μια άλλη σκέψη. Η κοινωνικοποίηση του ψυχισμού, και ακόμα και η ίδια του η επιβίωση, απαιτεί να αναγνωρίσει και να δεχτεί το γεγονός ότι οι πυρηνικές, πρωταρχικές του επιθυμίες, δεν μπορούν ποτέ να πραγματοποιηθούν. Στις ετερόνομες κοινωνίες, αυτό εκπληρώνονταν πάντα όχι μόνο με την απλή απαγόρευση των πράξεων, μα κυρίως με την απαγόρευση των σκέψεων, το μπλοκάρισμα της ροής των αναπαραστάσεων, τη σιωπή που επιβάλλεται στη ριζική φαντασία. Σαν η κοινωνία να εφάρμοζε από την ανάποδη, για να του επιβάλλει, τα μονοπάτια του ασυνειδήτου. Στην παντοδυναμία της ασυνείδητης σκέψης, απαντά προσπαθώντας να προκαλέσει την πλήρη αδυναμία αυτής της σκέψης, και τελικά όλης της σκέψης, σαν μοναδικό μέσο για να περιορίσει τις πράξεις. Το να απαγορευτεί η σκέψη εμφανίστηκε έτσι σαν το μόνο μέσο για να απαγορευτούν οι πράξεις. Αυτό πάει πολύ πιο μακριά από το «αυστηρό και άγριο υπερεγώ» του Φρόιντ: η ιστορία δείχνει ότι αυτό οδήγησε στον ακρωτηριασμό της ριζικής φαντασίας του ψυχισμού. Θέλουμε αυτόνομα άτομα, δηλαδή άτομα ικανά για δική τους ικανότητα στοχασμού. Όμως, εκτός κι αν μπούμε σε μια επανάληψη δίχως τέλος, τα περιεχόμενα και τα αντικείμενα αυτής της σκέψης, και ακόμα και η ανάπτυξη των μέσων και των μεθόδων της, δεν μπορούν να δοθούν παρά μόνο από τη ριζική φαντασία του ψυχισμού. Εκεί βρίσκεται η πηγή της συνεισφοράς του ατόμου στην κοινωνικό – ιστορική δημιουργία. Και είναι για αυτό που μια εκπαίδευση που δεν ακρωτηριάζει, μια πραγματική παιδεία, έχει θεμελιώδη σπουδαιότητα. (…)

Η αυτονομία δεν είναι αυτοσκοπός ΄ είναι και αυτό, μα θέλουμε επίσης την αυτονομία κυρίως για να μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι να κάνουμε διάφορα πράγματα. Αυτό το σημείο ξεχνιέται πάντα από την ασώματη και αναλογίζουσα πολιτική φιλοσοφία της εποχής μας. Μια πολιτική της αυτονομίας συμμετέχει σε όλα αυτά τα έργα ΄ δεν είναι ούτε ο ψυχαναλυτής, ούτε ο παιδαγωγός, ούτε η συνείδηση της κοινωνίας, αλλά συγκροτεί μια ουσιαστική διάσταση του αναστοχασμού τους. Σαν τέτοια, χρειάζεται να δράσει στα ανθρώπινα όντα ώστε να τα βοηθήσει να φτάσουν στη δική τους αυτονομία, χωρίς ποτέ να ξεχνάμε ότι η ύστατη πηγή της ιστορικής δημιουργικότητας είναι το ριζικό φαντασιακό της ανώνυμης συλλογικότητας (…).

Οι κοινωνικοί θεσμοί κυριαρχούν στα άτομα επειδή τα κατασκευάζουν και τα διαμορφώνουν: πλήρως, σε παραδοσιακές κοινωνίες, σε πολύ σημαντικό βαθμό ακόμα στις φιλελεύθερες κοινωνίες μας. Αυτό σημαίνει εσωτερίκευση των θεσμών από το άτομο σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Το αποφασιστικό σημείο είναι η εσωτερίκευση σημασιών – κοινωνικών φαντασιακών σημασιών. Η κοινωνία βγάζει το μοναδικό ανθρώπινο ον από την κλειστή ψυχική μονάδα, το πιέζει να μπει στο σκληρό κόσμο της πραγματικότητας ΄ του προσφέρει, σε αντάλλαγμα, νόημα – ημερήσιο νόημα. Μέσα στον πραγματικό κόσμο που δημιουργεί κάθε φορά η κοινωνία τα πράγματα έχουν ένα νόημα ΄ η ζωή και (συνήθως) ο θάνατος έχουν ένα νόημα. Αυτό το νόημα είναι το υποκειμενικό πρόσωπο, το πρόσωπο για το άτομο, των κοινωνικών φαντασιακών σημασιών (…).»