Αμαλία Ανδρουλάκη

         Η ικανότητα για λεκτική επικοινωνία αποτελεί θεμελιώδες γνώρισμα του ανθρώπου. Η ανάπτυξη του προφορικού λόγου είναι μια πολύπλοκη διαδικασία η οποία συμβαδίζει με την ωρίμανση του νευρικού συστήματος και την αναπτυξιακή πορεία του παιδιού. Η εξέλιξη της ομιλίας είναι ιδιαίτερα σημαντική για το κάθε παιδί καθώς το βοηθά να εκφράζει τις ανάγκες του και τις επιθυμίες του, να αναπτύσσει  κοινωνικές  σχέσεις και κατ’ επέκταση να βελτιώνει την αυτοεκτίμησή του.

         Για αυτούς τους λόγους οι γονείς θα πρέπει να είναι ενήμεροι για τα στάδια της φυσιολογικής ανάπτυξης του λόγου, για να ελέγχουν εάν ο λόγος και η ομιλία του παιδιού τους βρίσκεται μέσα στα φυσιολογικά πλαίσια αναλόγως της ηλικίας του.

         Τα κυριότερα στάδια ανάπτυξης του λόγου των παιδιών είναι τα εξής:

• Από 0-6 μηνών : Σε αυτή την ηλικία τα βρέφη επικοινωνούν με μη λεκτικούς τρόπους. Αρχικά το κλάμα, το γέλιο και οι άναρθροι ήχοι χρησιμοποιούνται για να εκφράσουν διάφορες ανάγκες του δίνοντας έτσι τα πρώτα σημάδια επικοινωνίας. Στη συνέχεια εμφανίζονται και τα πρώτα φωνήματα τα οποία είναι κυρίως χειλικά (/π/, /μ/, /μπ/).     Σε αυτό το στάδιο τα παιδιά αναγνωρίζουν και αντιδρούν στο άκουσμα του ονόματός τους και πειραματίζονται με τους ήχους που παράγουν και με την ένταση της φωνής τους.
• Από 7-12 μηνών: Σε αυτό το στάδιο τα παιδιά έχουν αποκτήσει ένα εκφραστικό λεξιλόγιο 1-3 λέξεων (μαμά, μπαμπά), ενώ χρησιμοποιούν περισσότερο ήχους παρά το κλάμα για την επικοινωνία τους. Κατανοεί απλές εντολές και προσπαθεί να μιμηθεί την ομιλία των ενηλίκων χρησιμοποιώντας   μεγαλύτερη ποικιλία ήχων.
• Από 13-18 μηνών:  Σε αυτό το στάδιο τα παιδιά αποκτούν ενεργό λεξιλόγιο των 3-20 λέξεων το οποίο αποτελείται κυρίως από ουσιαστικά, ωστόσο ο λόγος του είναι στο μεγαλύτερο μέρος του μη κατανοητός. Κατανοεί πιο σύνθετες εντολές ενώ συνδυάζει τον λόγο με χειρονομίες.
• Από 19-24 μηνών: Το εκφραστικό λεξιλόγιο αυξάνεται στις 50-100 λέξεις ή και περισσότερο. Τα παιδιά είναι ικανά να συνδυάζουν ουσιαστικά με ρήματα και να χρησιμοποιούν τον σωστό τόνο φωνής για να θέσουν ερωτήσεις.
• Από 2- 3 ετών: Υπάρχει ταχεία ανάπτυξη του ενεργού λεξιλογίου που μπορεί να φτάσει στις 300 λέξεις ή και περισσότερο. Ο λόγος του παιδιού είναι περισσότερο κατανοητός καθώς είναι ικανό να παράγει πρόταση με 3-4 λέξεις εισάγοντας άρθρα, επίθετα και αντωνυμίες . Χρησιμοποιεί τα φωνήεντα σωστά σε όλες τις θέσεις σε μια λέξη, ωστόσο μπορεί να παραλείπει ή να αντικαθιστά τα σύμφωνα ιδιαίτερα στη μέση ή το τέλος μιας λέξης.
• Από 3-4 ετών: Το ενεργό λεξιλόγιο αυξάνεται στις 1500 λέξεις ή και περισσότερο ενώ μπορεί να σχηματίσει πρόταση με 4-6 λέξεις. Χρησιμοποιεί τον λόγο για να αφηγηθεί τις εμπειρίες του και είναι σε θέση να απαντήσει σε ερωτήσεις με το γιατί, το πώς και το πού.
• Από 4-5 ετών: Το ενεργό λεξιλόγιο μπορεί να αυξηθεί στις 2.000 λέξεις ή και περισσότερο.  Μειώνονται σημαντικά οι παραλείψεις και αντικαταστάσεις των συμφώνων ενώ είναι ικανό να συνθέσει πρόταση που περιέχει 5-8 λέξεις εισάγοντας συνδέσμους και προθέσεις. Ο λόγος του παιδιού είναι κατανοητός και από αγνώστους. Στην ηλικία των 5 ετών το παιδί χρησιμοποιεί τους χρόνους των ρημάτων εύστοχα ενώ αρθρώνει όλα τα φωνήματα σωστά.

Είναι γεγονός ότι το κάθε παιδί είναι ξεχωριστό και γι’ αυτό μπορεί να υπάρξει κάποια διακύμανση σχετικά με τον χρόνο που κατακτά συγκεκριμένες δεξιότητες. Ωστόσο, η ανάπτυξη του λόγου ακολουθεί μια συγκεκριμένη εξελικτική πορεία με συγκεκριμένα  ορόσημα και στάδια τα οποία θα πρέπει να μας προβληματίζουν ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου ένα παιδί έχει ηλικιακή απόκλιση ενός χρόνου από αυτά.

Αμαλία Ανδρουλάκη, MSc

Λογοθεραπεύτρια- Λογοπεδικός

      Γκιόκα Γεωργία, MSc

     Λογοθεραπεύτρια- Λογοπεδικός