Αλλά για ποιόν Άγιο Νικόλαο επρόκειτο; Για τον μετέπειτα μητροπολιτικό ναό; ή για τον Άγιο Νικόλα το φτωχό ο οποίος εκείνα τα χρόνια είχε πάλι υποστεί σημαντικές φθορές και χρειαζόταν επισκευές, όπως μαρτυρούν τα χαράγματα με χρονολογίες που βρίσκονται στη βόρεια εσωτερική πλευρά του ναού.2
Η ανοικοδόμηση του μητροπολιτικού ναού του Αγίου Νικολάου άρχισε το 1857 επί ενός άλλου αρχιερέα Κυρίλλου, με χρήματα που προήλθαν από έσοδα των ναών, από εισφορές των χριστιανών, από διάφορα δάνεια και από πωλήσεις εκκλησιαστικών κτημάτων.
Πάντως από το 1867, δηλαδή 10χρόνια μετά, στην πόλη της Κω αναφέρονται δύο κύριοι ναοί, ο ναός του Αγίου Νικολάου και ο ναός της Αγίας Παρασκευής στην Άσπα.
Στον Κώδικα-κατάστιχο Ε΄ της Ιεράς Μητροπόλεως Κω υπάρχουν καταγραμμένες οι εισφορές των Χριστιανών που άρχισαν να καταβάλλονται από το 1857. Ο ίδιος ο Μητροπολίτης Κύριλλος θα αναγραφεί συνδρομητής για 10.000 γρόσια. Ο Αντωνάκης Γ. Παντελόγλου για 9.000 γρόσια. Ο Χατζής Σταμάτης Σισμανάκης για 8.000 γρ. και ο κατάλογος συνεχίζεται με συνδρομές και ποσά που δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητα για εκείνα τα χρόνια, πράγμα που μας κάνει να πιστέψουμε ότι οι κάτοικοι της Κω ήταν θρησκευόμενοι και πιστοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί.
Και οι άλλες εκκλησίες της πόλης συνεισφέρουν με δάνεια για τον σκοπό της κατασκευής του ναού.
Σε κατάστιχο της Παναγίας του Φόρου αναφέρεται: «Συναινέσει του Αρχιερέως και απάσης της συνελεύσεως εδόθη δάνειο το 1859 εις τον Άγιο Νικόλαο γρόσια 5.424». Μα και τα επόμενα τρία χρόνια 1860,1861,1862, η Παναγία του Φόρου θα προσφέρει πάλι άλλο δάνειο από 3.200 γρόσια και το 1863 θα προσφέρει και το τελευταίο δάνειο από 780 γρόσια. Συνολικά δόθηκαν 9.404 γρόσια και 25 παράδες.
Αλλά δεν ήταν μόνο οι εισφορές και οι δανεισμοί σε χρήμα. Η Παναγία του Φόρου θα πουλήσει «δια την ανάγκην της οικοδομής Αγίου Νικολάου» στην Αικατερίνη θυγατέρα Γ. Παντελόγλου αντί του ποσού των 2.000 γρ., εργαστήριο που ανήκε στην περιουσία του ναού.
Την 1η Μαρτίου 1860 θα πουληθεί στην ενορία του ναού της Μητροπόλεως «μαγαζείον» του ιδίου ναού, στον Αναστάσιο Αντ. Αναστάσογλου αντί 1620 γρ. Στον Νικόλαον Πίτσην Ασφενδιανόν, το Χωράφι της Παναγίας του Χρυσοχού στο Πελεζίκι αντί 2.100 γρ. Στον Ιωάννη Περίδη το οικόπεδο του ναού του Αγίου Μηνά για 1.550 γρ. Στον Μιχαήλο Αντωνίου Αναστάσογλου πούλησαν για 450 γρ. το χωράφι του ναού της Παναγίας της Γοργοπηγής καθώς και δύο οικήματα με τα μαγαζιά που ήταν στο ισόγειο για 4.500 γρ.
Στον Μανωλάκην Ιωάννου Τσακνόγλου πούλησαν το εργαστήριο του Ναού της Παναγίας της Ελεημονήτριας και την αυλή μαζί όση εκτίνεται από την Αγορά μέχρι την εκκλησία για το ποσό των 7.000 γροσίων. Στις 4 Ιανουαρίου του 1862 πούλησαν στον Μανώλη Χατζη Κωσταντίνου Κουκλουμπάκο το οικόπεδο του ναού του Αγίου Θεοδώρου της πόλης της Κω για 1.050 γρ.
Όπως αναφέραμε οι εργασίες θεμελίωσης του ναού του Αγίου Νικολάου του παλιού άρχισαν το 1857 και τελείωσαν μετά πέντε χρόνια δηλαδή το 1862. Το συνολικό ποσό που δαπανήθηκε για την κατασκευή του μεγαλοπρεπή ναού ξεπέρασε τις τετρακόσιες χιλιάδες γρόσια. Όμως παρά την λαμπρότητα του καινούριου ναού για πολλά χρόνια μετά εξακολουθούσε να είναι μητροπολιτικός ναός της πόλης ο Άγιος Γεώργιος, η εκκλησία που σώζεται ακόμα και σήμερα πίσω από το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη.
1 Αρχείον Δουλείας Ιεράς Μητροπόλεως Κω Κώδικας Α΄.
2 Ιωάννου Ηλ. Βολανάκη, Χριστιανικά μνημεία της νήσου Κω, Τα Κωακά τόμος Γ΄.
